Advocaten werken met de meest gevoelige data die er is: strafdossiers, M&A-documenten, gezondheidsgegevens in letselschadezaken, bedrijfsgeheimen. Eén datalek kan een carrière beëindigen en een kantoor ruïneren.
Toch groeit de druk om AI te gebruiken. Zoals we schreven in ons artikel over legal tech in de dagelijkse praktijk: AI verschuift van belofte naar noodzaak. De vraag is niet óf je AI gaat gebruiken, maar hóe je dat doet zonder je beroepsgeheim te compromitteren.
Het probleem met ChatGPT en Amerikaanse AI-diensten
Laten we eerlijk zijn: ChatGPT is indrukwekkend. Maar voor advocatenkantoren kleven er fundamentele problemen aan:
1. Data wordt gebruikt voor training
OpenAI's standaardvoorwaarden staan toe dat ingevoerde data wordt gebruikt om modellen te trainen. Zelfs met de Enterprise-versie blijven vragen over dataretentie en -verwerking.
"Alles wat je invoert in ChatGPT kan in theorie terugkomen in output voor andere gebruikers."
2. Amerikaanse jurisdictie
De CLOUD Act geeft Amerikaanse autoriteiten toegang tot data op servers van Amerikaanse bedrijven — ongeacht waar die servers staan. Dit staat haaks op:
- De AVG (GDPR)
- Het advocatuurlijk beroepsgeheim (artikel 11a Advocatenwet)
- De Gedragsregels voor advocaten
3. Geen controle over dataverwerking
Bij OpenAI, Google en Microsoft weet je niet precies:
- Waar je data wordt opgeslagen
- Wie er toegang toe heeft
- Hoe lang data wordt bewaard
- Of subverwerkers worden ingeschakeld
De Europese alternatieven
Gelukkig ontstaat een robuust ecosysteem van Europese AI-modellen die wél aan de eisen voldoen.
Mistral (Frankrijk)
Het meest volwassen Europese alternatief. Mistral biedt:
- Mistral Large — Vergelijkbaar met GPT-4 qua capaciteiten
- Mistral Small — Sneller en goedkoper voor eenvoudige taken
- On-premise deployment — Draai het model op eigen servers
- EU-datacenter optie — Data blijft in Europa
Wij gebruiken Mistral voor onze juridische AI-oplossingen. Het model presteert uitstekend op Nederlandse juridische teksten.
Aleph Alpha (Duitsland)
Een Heidelbergs bedrijf dat zich specifiek richt op enterprise-toepassingen:
- Luminous-modelreeks
- GDPR-compliant by design
- Duitse hosting
- Sterke focus op explainability
LLaMA 2/3 (Open Source, zelf hosten)
Meta's open-source modellen kun je volledig zelf hosten:
- Volledige controle — Data verlaat je netwerk nooit
- Geen vendor lock-in — Je bent niet afhankelijk van één partij
- Maatwerk mogelijk — Fine-tune op juridische data
- Kostenefficiënt — Na initiële setup geen API-kosten
Anthropic Claude (met kanttekening)
Claude (van Anthropic) is technisch gezien Amerikaans, maar biedt wel:
- Geen training op ingevoerde data
- Sterkere privacy-garanties dan OpenAI
- AWS EU-regio deployment mogelijk
Dit maakt Claude een overgangsoplossing, maar niet de eindoplossing voor kantoren die 100% Europees willen werken.
Praktische implementatiemodellen
Model 1: Volledig on-premise
Hoe het werkt:
- Open-source model (LLaMA, Mistral) draait op eigen servers
- Geen data verlaat het kantoornetwerk
- Volledige controle, volledige verantwoordelijkheid
Geschikt voor:
- Grote kantoren met IT-capaciteit
- Kantoren met uiterst gevoelige dossiers (strafrecht, M&A)
- Kantoren die geen enkel extern risico willen
Investering: €50.000 - €150.000 voor hardware + implementatie
Model 2: Private cloud in EU
Hoe het werkt:
- Model draait bij Europese cloudprovider (bijv. Hetzner, OVH, Leaseweb)
- Servers staan fysiek in Nederland of Duitsland
- Verwerkerovereenkomst met EU-partij
Geschikt voor:
- Middelgrote kantoren
- Kantoren zonder eigen datacenter
- Balans tussen controle en gemak
Investering: €2.000 - €10.000/maand
Model 3: Hybride aanpak
Hoe het werkt:
- Gevoelige data blijft on-premise
- Niet-gevoelige taken (research, samenvattingen) via EU-cloud
- Slimme routing bepaalt wat waar verwerkt wordt
Geschikt voor:
- Kantoren die snel willen starten
- Pragmatische aanpak met groeipotentieel
Dit is het model dat wij het vaakst implementeren bij AI-implementaties voor advocatenkantoren.
De juridische onderbouwing
AVG-vereisten voor AI-gebruik
Elk AI-systeem dat persoonsgegevens verwerkt moet voldoen aan:
-
Rechtmatigheid (art. 6 AVG) — Welke grondslag gebruik je?
- Gerechtvaardigd belang (kantoorefficiëntie)
- Uitvoering overeenkomst (dienstverlening aan cliënt)
- Let op: toestemming is zelden geschikt
-
Doelbinding (art. 5 AVG) — Data alleen gebruiken waarvoor verzameld
- AI mag data niet hergebruiken voor andere doelen
- Documenteer het doel vooraf
-
Dataminimalisatie — Alleen noodzakelijke data invoeren
- Anonimiseer waar mogelijk
- Pseudonimiseer als minimum
-
Bewaartermijnen — Hoe lang bewaart het AI-systeem data?
- Eis van leverancier: maximale retentie specificeren
- Liefst: geen retentie (stateless processing)
Beroepsgeheim en geheimhouding
Naast de AVG geldt voor advocaten:
- Artikel 11a Advocatenwet — Geheimhoudingsplicht
- Gedragsregel 3 — Vertrouwelijkheid
- Tuchtrechtelijke aansprakelijkheid — Bij schending
Dit betekent praktisch:
- Cliëntgegevens mogen niet naar servers buiten je controle
- Je bent aansprakelijk voor datalekken bij je AI-leverancier
- Informed consent van cliënten is aan te raden
Implementatiechecklist voor kantoren
Voordat je begint
- Inventariseer welke data je wilt verwerken met AI
- Classificeer data op gevoeligheid (openbaar → zeer vertrouwelijk)
- Bepaal welk implementatiemodel past bij je risicoprofiel
- Betrek je privacy officer / FG bij de keuze
Bij leverancierskeuze
- Vraag naar datacenterlocaties (moet EU zijn)
- Eis een verwerkersovereenkomst conform AVG
- Check of subverwerkers worden ingezet
- Vraag naar certificeringen (ISO 27001, SOC 2)
- Bespreek dataretentiebeleid (liefst: geen retentie)
Na implementatie
- Train medewerkers in veilig AI-gebruik
- Maak een protocol voor wat wél en niet in AI mag
- Monitor gebruik en incidenten
- Evalueer periodiek (minimaal jaarlijks)
Wat wij bouwen
Bij Green Creatives bouwen we AI-oplossingen specifiek voor advocatenkantoren:
1. EU-Compliant Legal Research Juridische research op basis van Mistral, gehost in Nederland. Doorzoekt wetgeving en jurisprudentie zonder dat data naar Amerika gaat.
2. On-Premise Kennisbanken Alle interne kennis — memo's, adviezen, gewonnen zaken — doorzoekbaar met AI. Draait volledig binnen je eigen netwerk. Lees meer over kennisbank-systemen.
3. Anonimisatielaag Een voorverwerkingsstap die persoonsgegevens automatisch anonimiseert voordat data naar een AI-model gaat. Zelfs bij externe verwerking minimaliseer je risico.
4. Secure Client Portals Maatwerk web apps waar cliënten veilig met hun dossier kunnen "praten". End-to-end encrypted, gehost in Nederland.
De belangrijkste takeaway
AI inzetten als advocatenkantoor is niet onmogelijk — het vereist alleen de juiste aanpak. De Amerikaanse big tech-oplossingen zijn convenient, maar compliance-technisch een mijnenveld.
Europese alternatieven zijn volwassen genoeg voor productiegebruik. Met het juiste implementatiemodel behoud je alle voordelen van AI zonder je beroepsgeheim op het spel te zetten.
Wil je weten welk model bij jouw kantoor past? Plan een vrijblijvend gesprek →
Dit artikel is onderdeel van onze serie over legal tech. Lees ook: Legal tech: AI verschuift van belofte naar dagelijkse praktijk.